The Social Dilemma: checkmate on humanity?

Zoals alles in het leven, heeft The Social Dilemma sterke en minder sterke kanten. Laten we het daarom hebben over de ware kracht van deze documentaire: hij zet mensen aan het denken, maakt dingen los. Ook bij ons. Twee van onze bedenkingen vind je hieronder.

Nothing vast enters the life of mortals without a curse

The Social Dilemma zoomt in op de negatieve effecten van de sociale media algoritmes. In de documentaire verwijzen ze zelfs naar Sophocles’ beroemde uitspraak “Nothing vast enters the life of mortals without a curse.” Gedurende de film bekruipt je dan ook het gevoel dat al je sociale media kanalen monsters zijn waar je eigenlijk zo snel mogelijk van af wilt.

Sociale media hebben onze wereld inderdaad compleet door elkaar geschud. Maar dat betekent niet dat het al doem en verderf is wat de klok slaat. De essentie van sociale media ligt in het verbinden van mensen. Een mooi voorbeeld is de rol die social media gespeeld hebben tijdens de lockdown. Toen we gedwongen werden om binnen te blijven, was social media vaak één van de makkelijkste manieren om contact te houden met familie en vrienden. In deze tijden waren het dus net die monsters die ons in zekere zin overeind hielden. 

Bovendien hebben sociale media al hun nut bewezen. Neem bijvoorbeeld de Facebook Safety Check. Wanneer er zich een incident voordoet, zoals een natuurramp, een aanslag, of een ingestort gebouw, dan waarschuwen crisisrapportagebureaus Facebook. Vervolgens ontvangen mensen in het getroffen gebied een melding om aan te geven of ze veilig zijn. Zo kan er sneller een idee gevormd worden van de impact. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de aanslagen in Brussel (maart 2016). Sociale media neerzetten als een vloek voor de hedendaagse samenleving gaat dus misschien een beetje te ver?

If you are not paying for the product, you are the product.

Deze komt wel even binnen. De meeste sociale media accounts zijn gratis. Dat betekent dat de techgiganten hun geld op een andere manier moeten verdienen. Simpel gezegd betalen we voor onze accounts met onze privacy. Maar hoe werkt dat?

Het algoritme probeert op basis van ons online gedrag te voorspellen welke content zal werken. Hierdoor krijgen we content voorgeschoteld die beter bij ons past (iemand die bijvoorbeeld veel opzoekt over reizen zal meer posts te zien krijgen over dit onderwerp). Het idee is dat we langer online blijven als de content die we zien ons interesseert. En hoe langer we online blijven, hoe meer advertenties we zien. Advertenties die bovendien volgens datzelfde algoritme zijn afgestemd op onze interesses en door de grotere slaagkansen duur verkocht worden. 

De frustraties van de Silicon Valley-pioniers zijn dus begrijpelijk, maar dit is toch niets nieuws? Ook de traditionele massamedia zoals radio en tv proberen zoveel mogelijk kijkers en luisteraars te lokken door hun programma’s zo goed mogelijk op de doelgroep af te stemmen en dan hun advertentieruimte te verkopen aan de hoogste bieder. Alleen is het wel zo dat door het exponentiële karakter van sociale media de gevolgen van deze strategie veel verder kunnen gaan. 

Tegelijkertijd hoeft de werking van het algoritme niet per definitie gevaarlijk te zijn. Denk bijvoorbeeld aan kattenliefhebbers die door het algoritme overladen worden met schattige kattenfilmpjes. Zij zullen waarschijnlijk net blij zijn met die overload aan kattenposts. Hetzelfde zien we bij advertenties. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat 70% van de online consumenten gefrustreerd raakt door advertenties die niet bij hen passen. In sommige gevallen kan de aangepaste content dus net een aangenamere ervaring creëren.

Checkmate on sociale media?

Moeten we dan maar al onze sociale media accounts verwijderen? Niet meteen. Vele praktijken die in de documentaire worden toegeschreven aan sociale media zijn niets nieuws. Het internet vergroot, versnelt en automatiseert de praktijken alleen met zo’n exponentiële snelheid dat het unieke problemen oplevert wanneer het de spuigaten uitloopt. 

Daarom is er nood aan bewustwording (dank je wel The Social Dilemma), want als we begrijpen hoe sociale media werken, kunnen we er ook op een gezonde manier mee omgaan. Doe bijvoorbeeld die extra factcheck als je nieuwsberichten leest op Facebook, schakel onnodige meldingen uit en volg wat mensen met tegengestelde ideeën om je blik open te houden. 

Daarbij aansluitend kan er ook vanuit de politiek ingegrepen worden. In The Social Dilemma zien enkele experts heil in strengere wetten op digitale privacy waarbij er bijvoorbeeld belastingen worden gehoffen op het verzamelen en verwerken van data. Op die manier krijgen socialemediakanalen een financiële prikkel om hun verdienmodel aan te passen. Een mooi idee, maar deze evolutie zal waarschijnlijk niet direct voor morgen zijn.

Misschien moeten we ondertussen dan maar de blik op onszelf richten en ons afvragen of we niet ook zelf een zekere verantwoordelijkheid hebben. Is het wel oké dat we jongeren op zo’n jonge leeftijd al blootstellen aan de valkuilen van sociale media? Waar trekken we de grens? Wat is voor ons verantwoord sociale media gebruik en wat niet? 

Dus, wat heeft deze documentaire bij jou losgemaakt? Of anders gezegd: heb jij na het zien van The Social Dilemma al je sociale media accounts verwijderd of er net over getweet?